Çocuğu ve Aileyi Ameliyata Hazırlamak

Ameliyat olacak çocuk sürece nasıl hazırlanır? Anne- babalara öneriler:

Ne zaman söylemeliyim?

3 yaşa kadar çocuklara, ameliyat olacağının söylenmesi mümkün olduğunca geciktirilmelidir. Örneğin ameliyattan bir gün önce durumun anlatılması süreçle ilgili endişesini azaltabilir. 5 yaşın altındaki çocuklara uzun ve ayrıntılı şekilde anlatmanıza gerek yoktur. Bu yeni durumu basit kelimelerle anlatmanız tavsiye edilir.
5-8 yaş arası çocukların çoğu onlara söylediğiniz şeylerin sonuçlarını düşünebilirler. Size konu ile ilgili soru sorabilirler. Anlayabilecekleri şekilde somut bir dille bir hafta önceden, kısa, net anlatılması uygundur.
9-12 yaş ve üzeri yaşlarda çocukları korkutmamak adına, çok ayrıntılı olmamak kaydıyla durum anlatılabilir.

Nasıl anlatmalıyım?

Hastaneye yatmadan önce çocuğun duruma hazırlanması oldukça önemlidir. Bu hazırlanma aşamasında yetişkinlere önemli görevler düşmektedir. Çocuk iyi şekilde hazırlanırsa olumsuzluklar ya da travmadan etkilenişi hafif olacaktır. Eğer çocuk bu duruma hazırlanmazsa çeşitli duygusal ve davranışsal problemler ortaya çıkabilir. Bunların en belirginleri aşırı endişe, panik, öfke, depresyon, ağlama nöbetleri, uyku ve beslenme bozukluklarıdır.

Öncelikle ebeveyn olarak çocuğa durumu anlatabilmek için hastalık ve ameliyat ile ilgili doktorunuzdan bilgi alın. Kafanıza takılan her şeyi doktorunuza sorabilirsiniz. Ameliyat gerekli mi? Niçin gerekli olmazsa ne gibi problemlerle karşılaşırsınız, ameliyat süreci nasıl olacak ,ne kadar sürecek , anlamak için faydalanabileceğimiz görsel materyaller var mı? Ameliyat sonrası bakım nasıl olacak? Ameliyat sonrası ağrı, acı durumu nasıl olacak? Çocuğun kısıtlılıkları neler olacak, hastanede ne kadar süre kalınacak, ne kadar süre sonra beklediğimiz iyileşme gerçekleşecek? …v.b. Bu bilgileri almak ebeveyn olarak sizin de konuya hakimiyetinizi arttırarak endişe seviyenizi düşürmenize yarayacaktır. Ebeveynin özellikle annelerin endişe düzeyi çocuğu doğrudan etkilemektedir. Anne güvenli, kararlı ve az endişeli olursa çocukta aynı duyguları paylaşacaktır.
Anne-baba ve yakın aile bireyleri ve çocuk mümkün olursa kalacağı odayı, bulunduğu katı tanımalı, küçük bir hastane turu yapılmalıdır. Ayrıca çocuğa hekimleri, kendisi ile ilgilenecek sağlık personelini önceden tanıştırmak, çocuğun güven duygusunu artırmaya yarayabilmektedir.
Çocuğun sevdiği oyuncakları, kitapları, keyif aldığı materyalleri, sevdiği baskılı nevresim takımını, önceden hazırlamak ve hastane odasına yerleştirmek kendisini daha rahat hissetmesine rutinin fazla bozulmamasına hizmet edebilir. Gece uyurken alışık olduğu rutin mümkün mertebe tekrar edilmeli, uyurken yanında bulundurduğu oyuncak varsa hastane odasına getirilmelidir.
Aile çocuğun sorduğu soruları bilgisi dahilinde yanıtlamalı, ayrıntıya girmeden çocuğa uygun bir dille anlatılmalıdır. Sorunun cevabı bilinmiyorsa, ebeveyn ‘ben de bilmiyorum ancak doktoruna soracağım ‘diyebilmelidir. Yanlış bilgi vermek çocuğu yanlış beklentilere yöneltebilir.
Özellikle ağrı, acı ile ilgili çocuğa ‘hiç acımayacak, hiç ağrın olmayacak’ yerine

‘biraz ağrın olabilir, ancak geçici bir ağrı ve 3 ay sonra,15 gün sonra, daha küçükler için 5 kez gece uyuyup uyandıktan sonra daha rahat olacaksın’ denilebilir. Hastalığın ve ameliyatın durumuna göre; yemek yiyebileceksin, daha hızlı koşabileceksin, basket oynarken eskisi gibi yorulmayacaksın,oturunca ayakların tam olarak yere değecek ve ya saçlarını istediğin gibi toplayabileceğiz gibi ileriye dönük olumlu cümleler tercih etmek çocuğu rahatlatabilir.

Çocuğa hastane ortamının önceden anlatılması, nelerle karşılaşacağının belirtilmesi, hastane ile ilgili hikaye kitaplarından yararlanılması, tıbbı materyallerden oluşmuş oyuncak setlerinden yararlanılması tavsiye edilir.
Ameliyattan sonra kullanılacak özel bir cihaz varsa görsel olarak çocuğa bunun önceden tanıtılması alışması için zaman tanınması önemlidir.
Hastane ortamında çocukla oyun oynamanın ihmal edilmemesi gerekir, çocuklar oyunu severler ve keyif aldıkları oyunları hastane odasında devam ettirmek gerekir
4 yaşa kadar olan çocukları hastanede yetişkin olmadan bırakmamak uygundur. Çocuklar hastanede yalnız kalacaklarından korkabilirler, bu yüzden çocuğa işlemler sırasında ve sonrasında yanında olunacağı bilgisi sıkça verilmelidir.
Çocuklar 0-6 yaş arası benmerkezci olduklarından, etraflarındaki olayları kendileri ile bağlantılıymış gibi algılayabilirler. Özellikle ameliyattan sonra ağrı ve acı çektiklerinde kendisine yaptığı bir şeyden dolayı ceza veriliyormuş hissine kapılabilirler. Bu konu çocuğa tekrar tekrar açıklanmalıdır. Bu durumun kendisinin yaptığı bir şey ile ilgili olmadığı, kendisinin gibi başka çocukların da iyileşmek için ameliyat olduğunu, yetişkinlerin de ameliyat olduğunu belirtmelidir.
Çocuklara kendilerinin suçlu olduğuna dair yorumlar asla yapılmamalıdır.
Hastanede bulunduğu süre içinde çocuk öfkeli, küskün, ve ya sessiz olabilir. Bu çocuğun stresle baş etmek için kullandığı bir savunma mekanizmasıdır. Bu savunma mekanizmasına dokunmamak her zaman ki gibi anlayışlı olmak ve çocuğu anlamaya çalışmak önemlidir.
Çocuğun korkularını, öfkesini yani duygularını ifade etmesine olanak sağlamak, cesaretlendirmek, onun bakış açısını ve ne yaşadığını hissetmeye çalışmak önemlidir.
Çocuklar Ameliyat, hastaneye yatış gibi travmatik olabilecek olaylarla karşılaştıklarında kendi yaş davranış özelliklerinden daha geri bir yaş davranış özelliklerini gösterebilirler, mesela kendi yemeğini yeme alışkanlığı edinmiş bir çocuk bu süreçte annesinin kendisini beslemesini isteyebilir veya parmak emmeye başlayabilir. Bu olağan bir durumdur bu süreçte tolere edilebilir.1-2 ay gibi sürede geçmiyorsa uzmana başvurmakta fayda vardır.
Kardeşler yakın akrabalar çocuğu sıklıkla ziyaret etmeli, günlük ilişki tarzlarını sürdürebilmelidirler.
Ameliyata giderken kararlı ve güvenli bir ses tonuyla, olumlu bir yüz ifadesiyle ‘şimdi ameliyata gideceksin, döndüğünde ben burada olacağım ,ilk beni göreceksin’ denilebilir. Asla endişeli, yas tutar ifade ile ve çok duygusal bir konuşma ile ameliyata göndermeniz tavsiye edilmez.
Ameliyat sonrası hastaneden çıktıktan sonra çocukların duyguları ile yüzleşmelerine zaman tanımak,çocuğu konuşmaya cesaretlendirmek gerekir.
Çocuğa sıklıkla onunla beraber olacağınızı belirtmeniz, her fırsatta onu sevdiğinizi belirtmeniz değerlidir.
Eve döndüğünde sevdiği, alıştığı kişilerin bulunduğu bir kutlama planlamanız çocuğunuzun moralini oldukça yükseltebilir.
Çocuğunuzda ameliyattan sonra ve hastaneden çıkıştan 1-2 ay sonra davranış problemleri, vurma, bağırma, sürekli ağlama, yemek yemeyi reddetme, uyku problemleri, ağlayarak uyanma gibi değişiklikler görülüyorsa bir uzmana başvurmakta fayda vardır.